فصلنامه نقد کتاب هنر
پیاپی 5-6 (بهار و تابستان 1394)

درباره تاریخ سینمای ایران و فیل مشناسی، مقالات و کتاب هایی نوشته شده است. گاه با درخشش برخی از فیل مسازان، آثاری در نقد و تحلیل فیلم های ایشان منتشر شده بود. پژوهش سترگ و مفصل دکتر حمید نفیسی، استاد دانشکده رادیو / فیلم / تلویزیون و تاریخ هنر دانشگاه نورث وسترن Northwestern در النیز Illinois، نگرش تاز های به رابطه سینما و جامعه ایران در دوره های مختلف دارد. دکتر نفیسی با تحلیل و بررسی آثار متعدد بصری و مکتوب حدود سی سال وقت صرف کرده تا این پژوهش بر اساس استانداردهای تحقیق چش ماندازی از رابطه چندلایه و پیچیده جامعه و سینما به دست دهد. نخستین جلد از چهارگانه تاریخ اجتماعی سینمای ایران به ترجمه دکتر محمد شهبا در هیئتی آراسته و چش منواز از طرف انتشارات مینوی خرد در بهار 1394 به بازار کتاب و نشر آمد. نسخه انگلیسی این ک تاب برنده جوایز متعددی چون جایزه انجمن پژوهش های خاورمیانه Middle Eastern Studies Association و دیپلم افتخار از انجمن پژوهش های سینما و رسانه Society for Cinema and Media Studies شده است. به دلیل اهمیت کتاب و نگاه تازه نویسنده در تاریخ 16 / 3/ 1394 نشستی در سرای اهل قلم خانه کتاب با حضور دکتر محمد شهبا، محمد تهامی نژاد، دکتر پرویز اجلالی و مرتضی هاشمی پور برگزار شد. آنچه در پی می آید، متن ویرای ششده نشست مذکور است.

فرشید مثقالی (ش. 1322) را به عنوان هنرمند، تصویرگر، فیلمساز و مجسمه ساز می شناسیم. او جوایز مختلفی را برای خلق آثار هنری از آن خود کرد، که از مهم ترین آنها می توان به جایزه هانس کریستین اندرسن در تصویرگری (م. 1974) اشاره کرد. علاوه بر این، مثقالی در مباحث نظری در رشته گرافیک تالیفاتی دارد که جزء معدود آثار تالیفی در این زمینه به شمار م یآید. به بهانه چاپ واپسین جلد از سه گانه مقدمه ای بر گرافیک دیزاین، تایپوگرافی و تصویرسازی، فصلنامه نقد کتاب هنر مصاحبه ای با مولف انجام داده که در ادامه می خوانید.

این نوشتار به نقد سه کتاب امیرحسین ذکرگو از مجموعه بزرگ «نمادشناسی شرق» منتشره توسط انتشارات فرهنگستان هنر می پردازد، این سه کتاب عبار تاند از: فیل در شمایل های هندویی و بودایی، مار در هنرهای بودایی و هندویی و پرنده های اساطیری در هنرهای بودایی و هندویی. این کتاب ها درحالی که اطلاعات مناسبی را در اختیار مخاطبان و اسطوره پژوهان قرار می دهد ولی اشکالاتی چون عدم شناسایی مخاطب، بررسی نمونه های محدود، فصل بندی نامناسب و... در آن ها دیده می شود.

نقاشی دوره قاجار در زمان فتحعلی شاه که با نام «پیکره نگاری درباری» از آن یاد می شود و نمونه های درخشانی از آن را شاهدیم، ریشه در تحولات هنری پیش از خود دارد. کتاب همگامی ادبیات نقاشی قاجار تالیف دکتر جواد علیمحمدی اردکانی با نگاهی به شعر و ادب فارسی، تاریخ سیاسی اجتماعی و آثار نقاشی ایرانی به بررسی ویژگی های این بخش از تاریخ هنر ایران و بسترهای رشد آن م یپردازد. هدف مولف، اثبات ارتباط میان نقاشی و ادبیات این مقطع زمانی از قاجار است؛ ارتباطی مشابه آنچه در نگارگری رخ داده و از آن با عنوان «همگامی» یاد می شود. آشکار کردن ارزش های زیبایی شناسانه هنر قاجار و در پی آن به دست آوردن جایگاه شایسته ای که در تاریخ هنر ایران از آن دریغ شده، هدف ثانویه مولف است. مقاله حاضر با تکیه بر موارد مطرح شده در فصول کتاب، مستندات ارائه شده و نتیجه گیری حاصل از آن به ابهاماتی که در ذهن خواننده شکل م یگیرد، مواردی که انسجام متن را از میان م یبرد و نکاتی که در این کتاب کمتر به آن پرداخته شده است اشاره خواهد کرد؛ در مواردی از کتابهای منتشر شده در این زمینه برای مقایسه با نظرات مطرح شده توسط مولف استفاده می شود تا نتیجه ای منطقی از بحث حاصل شود.

طراحی پارچه در سطح جهان یک رشته عملی است و فعالان این حوزه باید به طراحی، تولید، توسعه فنی و کاربرد محصول نهایی توجه کنند. طراحی نقش پارچه برای ایجاد طرح روی سطح پارچه بافته شده یا در حین بافت آن صورت می گیرد. در روند این طراحی، ترکیب رنگ ها، نشاندن نقش ها و تکرار آنها در نظر گرفته می شود. کتاب مبانی طراحی پارچه از انتشارات دانشگاهی با فصل هایی در زمینه اصول بنیادی، رویکردهای سطحی طراحی پارچه، چگونگی کاربرد مبانی هنرهای تجسمی در طراحی نقوش پارچه ها و نحوه استفاده از رنگ در طراحی پارچه برای ایجاد انواع طرح های قابل تکرار نظیر پارچه، کاشی، کاغذدیواری، سفره، ظروف و غیره قابل استفاده است. درحالی که کمبود چشم گیر کتاب های دانشگاهی در حوزه طراحی پارچه در بازار کتاب ایران وجود دارد، ولی به دلیل استفاده از تصاویر غیرحرفه ای و منابع نامعتبر این کتاب نتوانسته کمبود موجود را بهبود بخشد و نقشی در آشنایی مخاطبان دانشگاهی با این حوزه ایفا کند.

تاریخ مجسمه سازی در ایران عنوان کتابی است از پرویز تناولی که توسط چاپ و نشر نظر به بازار هنر عرضه شد. این کتاب در قطع وزیری با کاغذ گلاسه مرغوب، عکس های رنگی جذاب و بعضا نادر، در 190 صفحه تنظیم شده است. از دیگر سو کتاب به نام کسی مزین است که خود مجسم هسازی نام آشناست و حدود پنج دهه، یکی از تاثیرگذاران این عرصه هنری بوده است. از این هنرمند مولف پی شتر نیز کتاب هایی به چاپ رسیده که آنها هم در موضوع خود جزو اولین ها بوده اند از جمله قالیچه های تصویری ایران) 1386 (، قفل های ایران (1386) و سنگ قبر (1388). جایگاه والای هنری مولف و بدیع بودن موضوع، قطعا دلیلی برای عبور از کاستی های چشمگیر کتاب نخواهد بود، از این روی، نوشته پیش رو کاستی ها و سهوهای کتاب را به نقد می نشیند.

در این نوشتار جلد هفت کتاب «نمایش های ایرانی» با عنوان نمایش های عامیانه اثر صادق عاشورپور را بررسی م یکنیم. وی نمای شواره های گردآوری شده در این جلد را از روستاییان همدان، زنجان و استان کردستان شنیده، فراهم آورده و تنظیم کرده است. به اعتقاد عاشورپور از آنجا که پیشگامان در امر شناخت نمایش ایرانی و متقدمان به این گونه ها نپرداخته اند و افرادی هم که پرداخته اند، به نقل نمون ه ها ا کتفا کرد هاند، ایشان درمورد ساختمان این گونه ها توضیحات کافی داده است. مطالعه کتاب حاضر نشان می دهد که گردآورنده خود در چنبر همان مسائلی گرفتار آمده که محققان و پژوهشگران نمایش ایرانی را به آنها متهم م یسازد و آن یکسونگری، جز ماندیشی، خود را عقل کل انگاشتن و دیگران را مشغول رونویسی کردن از دست یکدیگر دانستن است. دیگر آنکه بسیاری از باز ی هایی که ایشان آنها را «نمایش عامیانه» برم یشناسد، از ساختمان و ساختار نمایشی بی بهره اند و تنها تفکر و درست تر اینکه بگوییم تخیل گردآورنده، آنها را نمایش وانموده است.

کتاب مقبره سازی؛ هنر فراموش شده نوشته امین طالع با درک ضرورت پرداخت به موضوع مرگ به مثابه مهم ترین پرسش انسان، به شرح تاریخ معماری مرگ پرداخته و از این رهگذر، نمونه های عینی این معماری را در تمدن های گوناگون معرفی می کند. کتاب حاضر، ساختاری مروری و توصیفی دارد و نویسنده ب یآنکه ادعای ارائه نظری های ویژه در باب معماری آرامگاهی داشته باشد، صرفا به معرفی نمونه های معماری یادمانی پرداخته و در این فرآیند، به گردآوری اسناد، مطالب و تصاویر خود متمرکز شده است. موضوعی که ماهیت کتاب را از پژوهشی رده اول به گردآوری آنچه به صورت پراکنده در کتابهای تاریخ هنر و معماری بیان شده، تنزل داده است. کتاب مقبره سازی؛ هنر فراموش شده را می توان تلاش ارزشمند نویسنده ای جوان برای شناخت معماری یادمانی دانست؛ تلاشی که اگرچه در نگاهی تخصصی و آکادمیکی، ضعف هایی اساسی دارد، اما به عنوان یکی از معدود منابع در دسترس در موضوع معماری یادمانی، می توان آن را مطالعه کرد.

این مقاله به معرفی و نقد کتاب پژوهشنامه خط کوفی اثر مجید غلامی جلیسه می پردازد. این کتاب با نگاهی به پژوهش پیرامون خط کوفی آغاز می شود و در ادامه نسخه برگردان رساله احیاءالخط کوفی اثر زین العابدین مراغه ای به همراه شرح حال مولف رساله و کتاب شناسی خط کوفی آمده است. بی شک این کتاب یکی از منابع مهم و قابل اعتنا در موضوع خط کوفی است با این حال عدم ذکر برخی از منابع مهم پیشین در ماخذشناسی و فهرست منابع از جامعیت کتاب کاسته است و باعث شده کتاب حاضر، گستردگی عنوان کتاب را پوشش ندهد.

کتاب خوشنویسی و کتاب آرایی اثر آقای غلامرضا راهپیما اوایل سال 1394 توسط انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسامی منتشر شده است. کتاب در 16 فصل تنظیم شده و مهم ترین کاستی کتاب، آشفتگی در شالوده و بنیاد پژوهشی یا همان فصل بندی است و همین اشکال سبب بروز اشکالاتی دیگر مانند تکرار مطالب در فصول و بخش های گونا گون و عدم ارتباط برخی از فصول با عنوان کتاب شده است. این نقد پس از معرفی کتاب و نویسنده، در دو بخش «اشکالات صوری» و «اشکالات محتوایی» به کاستی های اثر م یپردازد. تکرار و آشفتگی مطالب به ویژه در شرح اصطلاحات و عدم ذکر منبع تعاریف، مستند بودن کتاب را خدشه دار کرده است و زیاده روی در آوردن تصاویر برای برخی مفاهیم و آشفتگی زیرنویس آنها از دیگر کاستی های کتاب به شمار می رود.

کتاب پژوهشی در خو شنویسی کاتبان بزرگ قرآن کریم شامل ده مقاله است. این مقالات به صورت جدا گانه و گاه بخشی از کتاب، پیش تر منتشر شده اند و این بار به شکل کتابی مستقل انتشار یافت هاند. این کتاب بسیاری از فنون، نقوش، روش های متعالی و نکات تاریخی مستند در زمینه خوشنویسی قرآنی را دربردارد، اما بیشتر مقالات از نظر ارجاع به منابع علمی، دارای مشکلات جدی است و منابع هر مقاله در پایان آن نیامده؛ بلکه تنها به کتابنامه ای کلی در پایان کتاب بسنده شده است. ارجاعات درون متن نیز روشمند و شفاف نیست؛ از این نظر کتاب نمی تواند منبع تاریخی-پژوهشی مستندی باشد و اهداف نویسنده را تامین کند. با بررسی روش شناسی پژوهشی، پرسش ها و شبهه های فراوانی برای خواننده پیش می آید از جمله کتابت قرآنی که در این کتاب به علی رضا عباسی نسبت داده شده، هیچ مبنای تاریخی و پایه علمی ندارد.

در سال های اخیر شاهد چاپ کتاب های متنوعی در باب سکه و مدال بوده ایم. اخیرا کتاب نشان ها و مدال های قاجاریه توسط انتشارات پازینه منتشر شده و به مجموعه کتاب های این حوزه افزوده شده است. کتاب شامل فصول زیر «مقدمه ای در تاری خ قاجار «،» آیین نامه و قوانین اعطای نشان» و «معرفی نشان ها و مدال ها» است. این مقاله به نقد این کتاب می پردازد. ضعف هایی چون ساختار نادرست و کتاب سازانه و بی توجهی به پیشینه تحقیق از مشکلات جدی این کتاب است که ادعای کلان ناشر را در تولید و تدوین یک کتاب مرجع خدشه دار می کند.

کتاب درآمدی بر زیبایی شناسی اسلامی از الیور لیمن Oliver Leaman یکی از با اهمیت ترین منابع حوزه مطالعاتی فلسفه هنر از دیدگاه «سنت گرایی» است. این کتاب دارای نه فصل با عناوین زیر است: «یازده اشتباه متدوال درباره هنر اسلامی»، «خدا خالق، خوشنویسی و نمادپردازی «،» دین، سبک و هنر»، «ادبیات»، «موسیقی»، «خانه و باغ»، «اعجاز قرآن»، «فلسفه و شیوه های نگریستن»، «تفسیر هنر، تفسیر اسلام، تفسیر فلسفه». نسخه انگلیسی این کتاب در سال 2004 توسط انتشارات دانشگاه نتردام Notre Dame و در سال 1393، نسخه فارسی آن با ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی توسط انتشارات ماهی منتشر شد. این مقاله به بررسی و نقد نظرات مطرح شده در این کتاب م یپردازد و تلاش می کند تناقضاتی که در نظریات مولف مطرح است را بر اساس شواهد و منابع معتبر نمایان سازد.

«ساخت مقدم بر تطبیق است 2». این قاعده معروف، چکیده کتاب هنر و وهم)در چاپ فارسی: هنر و توهم 3(اثر گمبریچ است که در سال 1960 به رشته تحریر درآمده است. گمبریچ معتقد است که یک هنرمند، همواره قبل از آنکه رویای نسخ هبرداری از آنچه دیده را در سر بپروراند، با دست کاری طر حواره های ذهنی خود، تصویری م یسازد، تصویری که از طریق قراردادها دلالت بر واقعیت دارد. از جایی به بعد، هنرمند طر حواره تصویری خود را با مشاهدات مستقیم از دنیای بیرون مقایسه و بر مبنای آن طرح واره را اصاح می کند. این طرح سپس به طرح های موجود می پیوندد تا زمانی که هنرمندی دیگر، این طرح را دوباره در دست بگیرد و تغییرات دیگری بر آن اعمال کند؛ و این گونه است که هنر ممکن است تاریخی داشته باشد. بینندگان نیز به نوبه خود، با تلفیق آنچه بر بوم می بینند و آنچه از جهان می شناسند و آنچه از تصاویر دیگر در ذهن دارند؛ معنای خود از تصویرها را می آفرینند.

کتاب هنر و وهم Art and Illusion که از مهم ترین کتاب های ارنست گامبریچ Ernst Gombrich در زمینه روان شناسی بازنمایی تصویر است، به همت دکتر امیرحسین ندایی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، به فارسی ترجمه شده و از سوی نشر افراز چاپ و منتشر شده است. جای خالی این کتاب پس از ترجمه و انتشار کتاب تاریخ هنر The Story of Art)گامبریچ، ارنست هاونس.ت اریخ هنر. ترجمه: علی رامین. تهران: نشر نی، 1379 (وت حولات ذوق هنر غرب The Preference of the Primitive: Episodes in the History of Western Taste and Art)ترجمه محمدنقی فرامرزی، فرهنگستان هنر، 1385 - 1388 چاپ دوم(و تاریخ جهان A Little History of the World)ترجمه علی رامین، نی، 1389 (به شدت احساس م یشد و ای نکه بالاخره این کتاب معتبر به فارسی برگردانده شده، جای خوش وقتی بسیار دارد.

در حوزه هنر تایپوگرافی، کتاب های بسیاری در ایران ترجمه و آثار اندکی تالیف شده است. شکی نیست که تمام آثار ترجمه شده به تایپوگرافی حروف لاتین م یپردازد و از میان آثار تالیفی نیز تعداد معدودی به تایپوگرافی حروف فارسی پرداخته است. کتاب تآملی در طراحی حروف، ایدوئولوژی کاربردی تایپوگرافی یکی از کتا بهایی است که اخیرا در موضوع تایپوگرافی حروف لاتین توسط انتشارات میردشتی ترجمه و منتشر شده است. گذشته از ایرادهایی در کتاب شناسی و طراحی کتاب، ضعف ترجمه و گزینش معادل های نامناسب و نامانوس باعث شده تا معادل حرف های در درک مفهوم کتاب با مشکل مواجه شود.

کتاب علیه تفسیر شامل مجموعه مقالاتی است که سوزان سونتاگ Susan Sontag از سال 1962 تا 1965 نوشته بود و برای اولین بار در سال 1966 به صورت یک کتاب منتشر شده است. سوزان سونتاگ در این مجموعه درمورد گستره وسیعی از موضوعات مرتبط با هنر -که نویسنده گاهی آن را برابر خود زندگی می انگارد- نوشته است. نکته مهمی که در این 26 مقاله به ظاهر مجزا به چشم می خورد، آشنایی با جهان بینی سونتاگ است. خواندن این کتاب باعث می شود زوایای مختلف بدنه فکری یکی از متفکران مهم نیمه دوم قرن بیستم در حیطه هنر را بشناسیم. سونتاگ مقالات خود را به پنج فصل تقسیم کرده است. به نظر می رسد سه فصل آن به مقالاتی اختصاص یافته است که درمورد ادبیات، تئاتر و سینما هستند، فصل اول به رابطه هنر با تفسیر و سبک پرداخته است و فصل پایانی به شیوه های بیان هنری تازه در دهه 1960 همچون «هپنینگ» یا «کمپ» م یپردازد.

کتاب کوسه شکم پر؛ ناقابل 12 میلیون دلار: پروند های درباره اقتصاد سردرگم هنر معاصر (از این به بعد کوسه شکم پر)، نوشته دن تامپسون donald thompson، با ترجمه فارسی اشکان زهرایی(نویسنده این مطلب) در اردیبهشت 1394 توسط انتشارات کتاب رهنما منتشر شد. این کتاب از نخستین نمونه های کتاب های تخصصی چاپ شده در حوزه اقتصاد هنرهای تجسمی معاصر در ایران است. این مقاله در ابتدا، به پیشینه این آثار در ایران م یپردازد و به نکاتی درباره بستر تدوین و ترجمه کتاب ها در این حوزه اشاره می کند. پس از آن، به کتاب، نویسنده و ترجمه فارسی آن پرداخته و در انتها کاستی های کتاب را برم یشمرد.

تاریخ هنر، ما را در دست یابی به بررسی و مطالعه آثار هنری از زوایای مختلف، همچون روان کاوی، روان شناسی، زیباشناسی و فلسفه هنر یاری رسان است. نیز تاریخ هنر ما را در شناخت بهتر پدیده های هنر راهبر می گردد زیرا تاریخ هنر در مطالعه و بررسی آثار هنری با روش ویژه اش ضمن تاریخ نگاری، سبک و مکتب، آثار موردنظر را معین و مشخص می کند که البته تاثیر و اهمیت آن از آن جهت است که توانایی مشاهده موضوع ها را از دریچه روان شناسی، جامعه شناسی و تاریخ دارد. هنر در هر دور های وظیفه سازنده ای دارد که از لحاظ تزئینی و تاریخی قابل بحث است و این تاریخ هنر است که از ورای نقش های ساده تزئینی هر اثر، مفاهیم و معانی دیگر را بیرون کشیده و روشن می نماید و به همین دلیل است که فلسفه و تاریخ هنر همراه یکدیگر در مطالعه هر اثر هنری به کار گرفته می شوند تا هرچه بیشتر به واقعیت نزدیک شوند. جاناتان هریس نیز در کتاب تاریخ هنر نو از وجود قطبی مخالف یا دس تکم تضادی آشکار صحبت می کند و همچنین گه گاه در مقام نماینده تاریخ نگاران رادیکال هنر، مدعی می شود که اصول و روش تحلیلی درست را به نوعی شفاف و مشخص می داند و حتی عنوان می دارد که هرگونه تاریخ نگاری هنر رادیکال راستین است. این مقاله به بررسی نظریات مطر حشده در کتاب تاریخ هنر نو م یپردازد و بر اساس آن، تحلیلی از وضعیت تایخ هنر نویسی در جامعه هنری ایران ارائه می دهد.

چاپ دستی یکی از تکنیکهای رایج برای تکثیر آثار هنری محسوب می شود. چاپ دستی به گونه های متفاوتی تقسیم می شود که از آن میان می توان از چاپ گود، چاپ برجسته، چاپ هم سطح، چاپ سیلک و... نام برد. محدودیت منابع نظری و ابزار کار این تکنیک در ایران باعث شده تا در سال های اخیر هنرمندان چاپ چی ایرانی دست به بازتولید این تکنیک بزنند. کتاب چاپ دستی- تکنی کهای سنتی و معاصر از آندی آرسی هیوز و هب ورنون موریس با برگردان سید محمدمهدی بوذری، جزء معدود کتاب هایی است که به تارگی در این زمینه منتشر شده است. درحالی که کتاب های فارسی که به تکنیک چاپ دستی می پردازند از تعداد انگشتان دست ک متر هستند و در این فضای علمی، آموزشی انتشار هر کتاب کوچکی مزید امتنان است، ولی ترجمه نامفهموم، ناهمگونی ترجمه، معرفی تکنیک های ک مکاربرد و... باعث شده این کتاب برای مخاطب تازه کار چندان مفید و کارآمد نباشد.

کتاب علف؛ داستان های شگفت و نا گفته، نوشته بهمن مقصودلو درباره سه آمریکایی به نام های مریان سی.کوپر Merian C. Cooper، ارنست شودساک Ernest Schoedsack و مارگریت هریسن Marguerite E. Harrison؛ چگونگی آشنایی آنها با یکدیگر و سفرشان به ایران در سال 1924 است که به ساخته شدن فیلم علف انجامید. کتاب تا آنجا که ممکن بوده، خواننده را با سازندگان اولین فیلم بلند سینمای ایران آشنا کرده و اطلاعات مهمی درمورد ساختن فیلم بیان می کند اما تمرکز بیش از حد بر هر حادثه کوچکی در زندگی سه فیلمساز، علاوه بر اینکه موجب طولانی شدن کتاب شده، آن را از رسالت اصل یاش که آشنا کردن خواننده با فیلم علف است دور می کند تا جایی که به زحمت می توان گفت یک سوم کتاب مرتبط با ساختن فیلم علف است و بدین ترتیب بقیه حجم کتاب به داستان زندگی سازندگان فیلم اختصاص یافته است. اگرچه مقصودلو و بسیاری از منتقدان دیگر با نگاهی ستایش آمیز و با شیفتگی از فیلم علف یاد می کنند؛ اما نگاه ا گزوتیک، نحوه مواجهه سازندگانش با ایل بختیاری به عنوان مردمانی فراموش شده که توسط فیلمسازان کشف شده اند و حتی عقاید نژادپرستانه آنها که در کتاب مقصودلو نیز گوشه هایی از آن آشکار است، خوانندگان کتاب را ترغیب می کند که از دریچه ای دیگر به کتاب نگاه کنند. در این نقد بعد از معرفی نویسنده و خلاصه کوتاهی از فصل های کتاب، در کنار نقل قول هایی از کتاب سعی شده نگاه قوم مدارانه فیلمسازان به ایران و ایل بختیاری با روحیه استعمارگری دوران و نگاه شر قشناسانه مقایسه شود.

امروز سخن گفتن از شکوفایی هنر معاصر ایران در زمره بدیهیات است. صحنه این هنر، دست کم به لحاظ کمی، چنان گسترده شده که دیگر نمی توان اهمیت آن را نادیده انگاشت. تعدد نمایشگاه های هفتگی، نه تنها در پایتخت بلکه در شهرستان ها، روزافزونی شمار گالری های تازه تاسیس خصوصی و ارتقای کیفی و کمی فضاهای نمایش گذاری، اقبال نمایشگاه گردانان و مجموع هداران خارجی و موفقیت تجاری این هنر، از آن عرص های پرهیاهو ساخته است. با این همه، پژوهشهای جدی و فرا گیر در این زمینه محدود است و در مجموع آنچه در عمل رخ می دهد در عالم نقد و نظر بازتاب چشم گیری ندارد. هنر معاصر ایران در غیاب توجه و مراقبت نهادی، از دریافت بازخورد، نقد، تحلیل و درمجموع نوشتار بی نصیب مانده است. تدوین منابع جامع نیز ماهیتا نیازمند عزم نهادهایی چون مرا کز دولتی متولی هنر، فرهنگستان ها و دانشگاه هاست که متاسفانه توجه به هنر معاصر را در دستور کار خود ندارند.

موزه ماتناداران ایروان در کشور ارمنستان یکی از بزرگترین مراکز حفظ و نگهداری نسخ خطی در جهان به حساب می آید و در کنار مجموعه عظیمی از نسخ ارمنی (بالغ بر 18500) کلکسیون کم نظیری از نسخ خطی فارسی و عربی، از سده های آغازین اسلامی تا عصر حاضر را در خود جای داده است که شامل مصحف قرآنی، کتب ادعیه و مذهبی، دیوان اشعار، شاهنامه و قطعات خوشنویسی، تذهیب و مینیاتور می باشند. کتاب حاضر، پژوهشی است ارزشمند، در زمینه معرفی و بررسی مجموعه نفایس نسخ خطی فارسی و عربی موجود در موزه ماتناداران که هم به لحاظ تاریخی و هم نسخه شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در آغاز این کتاب، مسئله کتاب آرایی ایرانی بر اساس سیر تاریخی(و با نامگذاری دوره ها بر مبنای سلسله های حکومتی) و مکاتب گونا گون هنری در ایران بررسی گردیده و پس از آن آلبوم تصاویر منتخب نفیس ترین نسخ این مجموعه به همراه شناسنامه و توضیحات تکمیلی برای هر اثر ارائه گردیده است. آثار جالب توجه این مجموعه عبارتند از: کتاب همایون نامه زجاجی از دوره ایلخانی، خمسه نظامی از دوره صفوی) مکتب شیراز(شاهنامه فردوسی از دوره قاجار) 1245 ق. (قطعات خوشنویسی از میرعماد) 1002 ق.(میرزا غلامرضا اصفهانی) 1300 ق. و چندین مینیاتور از دوره های صفویه و زندیه و....

توسعه منابع مکتوب برای گسترش دانش نظری مرتبط با رشته های دانشگاهی هنر، محتاج پژوهش و ترویج تفکر انتقادی در این رشته ها است. دست اندرکاران رشته های دانشگاهی هنر، اعم از اساتید و دانشجویان، به طور منظم از طریق تصاویر و رسانه های بصری، با دانش و معناهایی مواجه شده و یا به طریقی این رسانه های بصری را خلق می کنند. اما مشارکت آنان در فرهنگ دیداری معاصر، به طور خود به خودی آنها را آماده درگیری انتقادی و موثر با این تصاویر و رسانه ها در محیط دانشگاهی نمی کند. آنان نیاز دارند تا مهارت هایی را توسعه دهند که برای تجزیه، تحلیل و ارزیابی فرایند استفاده و تولید مواد دیداری در زمینه ای علمی لازم است. در واقع، آنان می بایست به روش های تفکر و تحقیقی مجهز شوند که مختص مطالعات بصری باشند. نوشتار حاضر در پاسخ به این نیاز و به عنوان مقدمه، به تعاریف و رویکردهای موجود در تحقیقات بصری می پردازد. هم چنین بحث می کند که در سنت پژوهش های هنری، تحقیقات دیداری چگونه خود را بازنمایانده اند و اکنون می توانند به چه شکلی مطرح باشند. با توجه به این که هیچ روش مطلق و قابل تعمیم تحلیل تصویر وجود ندارد و تحلیل بصری در واقع، روش شناسی هایی است که به وسیله آن ها تصاویر خوانده می شوند، در این نوشتار تلاش خواهد شد تا طریقه توصیف تصاویر و چالش های تجربه شده در این زمینه برای توسعه روشی کاربردی در پژوهش های هنری مورد بحث قرار گیرد.